عروس بازی aros bazi

(در واقع این بازی همان یه قل ، دوقل است.)
عروس بازی از بازی های مشترک بین دختر و پسر ها ی7 تا10 ساله است . در بازی که بیشتر دو سه نفری بر گزار میشود 5 عدد قلوه سنگ گرد ( به اندازه یک حبه قند ) را می آورند و آنگاه افراد با قرار دادن آنها در کف دست وپرتاب به بالا سعی می کنند که با پشت دست تعداد بیشتری از آنان را بگیرند . در اینجا هر کس که تعداد بیشتری از سنگها را بگیرد آغاز گر بازی است و نفرات بعد به تعداد سنگهایی که گرفته اند در رده های بعدی می باشند. 

برای شروع بازی ابتدا یکی از سنگ ها را با دست می گیرد و با پرتاب کردن به بالا سعی می کنند که یکی یکی سنگها را بر دارند و در مرحله بعد آنها را دو به دو و در مرحله سوم سه به سه که اول سه تا بعد یکی و مرحله چهارم هر چهار تا را با هم بر می دارند . این بازی مراحل دیگری نیز دارد از جمله نوک زدن به زمین به تعداد ده بار، برداشتن یکی و قراردادن دیگری بر روی زمین و در نهایت عبور دادن همه سنگها در حال پرتاب کردن یکی به هوا به زیر کف یک دست دیگر خود که با دو انشگت روی زمین ایستاده باشد . 

حمایت از فرآیندهای ورزش قهرمانی با ترویج بازی های بومی محلی

مهدی مستجاب ‏الدعوه دبیر فدراسیون ورزش روستایی و بازی های بومی، محلی اظهار داشت: بازی های بومی ،محلی گنجینه ای تمام نشدنی از همه فاکتورهای آمادگی جسمانی و رنگین کمانی از فرهنگی ناب ایرانی در خود نهفته دارند. با دیگران بودن، آنها را شانه به شانهخود حس کردن، با آنها به رقابت برخاستن و توانایی های خود را محک زدن، می تواند از انگیزه های قوی انسان برای بازی و فعالیت های بدنی باشد. بازی های بومی و محلی متنوع بوده و با نهایت آزادی و بدون مقید بودن به مکان، زمان و ابزار دست و پاگیر، قابل اجرا هستند.

وی در ادامه گفت: هریک از این بازی ها با توجه به نوع الگوی اجرا و پیچیدگی مهارتی آن، کمک شایانی به افزایش آمادگی انرژی، حرکتی و مهارتی در سنین پایه برای ورود به عرصه ورزش قهرمانی خواهدکرد.به گفته وی، قانون پذیری،مسئولیت پذیری، تمرین هم افزایی و کارگروهی، احترام به حقوق دیگران، مدیریت رفتار و نیل به برتری در قالب این بازی ها گنجانده شده است .

‏ تعمق در بازی های بومی- محلی و بررسی آنها از منظر حسی- حرکتی و شناختی در هر فعالیت، ظرفیت های....

ادامه مطلب

بازی های بومی و محلی، ابزاری برای تامین امنیت

تاکنون راجع به کارکردهای ورزش قهرمانی از زوایای مختلف صحبت شده که پیشگیری از جنگ و ایجاد صلح و دوستی بین ملت ها، از بدیهی ترین کارکردهای آن می باشد، اما در خصوص نقش آن و به خصوص برگزاری بازی های بومی و محلی در تامین امنیت مرزهای یک کشور کمتر صحبت شده است. 
برگزاری جشنواره های بازی های بومی و محلی در نقاط مرزی ایران، همیشه مورد توجه خاص اصحاب رسانه قرار گرفته ، اما ارزیابی این نوع از ورزش قهرمانی با هدف معرفی پتانسیل های آن در تامین امنیت مناطق مرزی کشور، شاید نیازمند دقت بیشتری باشد .
در این باره مدیرکل امور عشایر خراسان جنوبی اظهار داشت: در حال حاضر 15 هزار و 757 خانواده عشایری با جمعیت 80 هزار و 200 نفر در نقاط مرزی استان ساکن هستند .
محمد ابراهیم ابراهیمی افزود: این رقم معادل شش درصد جمعیت عشایری کل کشور است و استان ما از حیث تعداد جمعیت عشایری رتبه چهارم کشور را به خود اختصاص داده است .
وی اضافه کرد: اهمیت این ارقام زمانی بیشتر مشخص می شود که بدانیم خراسان جنوبی 460 کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد .
وی از عشایر به عنوان همیاران گمنام تامین امنیت نام برد و گفت: به لحاظ تاریخی، ظلمی که در اعصار گذشته از سوی دولت های مرکزی به عشایر استان شده ، این گروه خاص از روحیه ظلم ستیزی و دفاع از حریم خصوصی و جغرافیایی زبان زد عام و خاص هستند .
ابراهیمی افزود: در همین ارتباط و نظر به اهمیت فراهم کردن زمینه های ماندگاری بیشتر عشایر در نقاط مرزی، به طور کلی دو وظیفه فرهنگی و اقتصادی برای ما تعریف شده است .
وی گفت: در بخش فرهنگی، توجه به آموزه های اعتقادی و اخلاقی، احترام به سنت ها و آداب و رسوم عشایر، معرفی و ترویج آنها در قالب مناسبت های مختلف و از جمله برگزاری جشنواره بازی های بومی و محلی از این جمله می باشند .
وی افزود: در عین حال از حیث اقتصادی وظایفی به ما تکلیف شده تا بتوانیم مشکلات روزمره آنها را بر طرف سازیم، که تامین زیرساخت های معیشتی از جمله آنها می باشد .
وی گفت: در این ارتباط می توان به اجرای پروژه بزرگ ایجاد سدها و بندهای خاکی به عنوان یکی از مهمترین مشکلات عشایر به واسطه خشکسالی های پیاپی در این خطه از کشور یاد کرد .
ابراهیمی با بیان اینکه با اجرای این طرح سه هدف بزرگ دنبال می شود، افزود: جلوگیری از هدر رفت آبهای روان، جلوگیری از تخریب مراتع و بهبود تغذیه ذخایر زیرزمینی از جمله اینها می باشد .
رییس فدراسیون ورزش های روستایی و بازی های بومی و محلی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: احیا، توسعه و تقویت ورزش های بومی و محلی یکی از راهبردهای اصلی وزارت ورزش و جوانان می باشد .
غلامرضا جعفری افزود: در عین حال از آنجا که بازی های بومی و محلی عامل مهم انسجام بین اقوام و تامین و توسعه امنیت پایدار در نقاط مرزی کشور می باشد، برپایی آن از سوی فدراسیون با جدیت دنبال می شود .
وی گفت: برپایی مداوم و سالیانه این جشنواره ها در مناطق مرزی، علاوه بر توجه به ماهیت و رویکردهای فرهنگی، زمینه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی را فراهم می آورد .
جعفری اظهار داشت: البته مشارکت سایر دستگاه ها نیز در این ارتباط نباید از نظر دور بماند .
مشاور عالی فدراسیون و رییس دپارتمان ورزش های سنتی و بازی های بومی و محلی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: برگزاری جشنواره های بازی های بومی و محلی در چهار نقطه شرق، شمال غرب، شمال و جنوب کشور متمرکز می باشد .

فدراسیون ورزش های روستایی و بازی های بومی محلی

حفظ ورزش های بومی محلی مرهون تحرک بیشتر دستگاه دیپلماسی

مشاور عالی فدراسیون و رییس دپارتمان ورزش های سنتی و بازی های بومی و محلی گفت : با تحرک بیشتر دستگاه دیپلماسی کشور، امکان مصادره بازی های بومی و محلی ایرانی از کشورهای دیگر سلب خواهد شد .
به گزارش فدراسیون ورزش های روستایی و بازی های بومی و محلی ، محمد رسول کلهر، در حاشیه جشنواره بازی های بومی و محلی شرق کشور در گفت وگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی افزود: بازی های بومی و محلی بخشی از تاریخ ملی و باستانی ما هستند که باید حفظ شوند .
وی با بیان اینکه کشتی آلیش ،چوگو یا بیسبال ، سریوم و کشتی روغنی که به نام کشورهای دیگر ثبت شده اند دارای ریشه ایرانی هستند ، افزود: برابر اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، بازی هفت سنگ نیز از بازی های بومی و محلی ایرانی است .
کلهر علت این غفلت را کمرنگ بودن سرمایه گذاری دستگاه ورزش کشور در این حوزه عنوان کرد و افزود: ما در حد توان کارهای خوبی انجام داده ایم که از جمله شناسایی ۵۰۰رشته ورزشی بومی و محلی به همراه ۲۴۰۰گویش محلی در سطح کشور می باشد که در حال تدوین آن در قالب یک دایره المعارف جامع بازی های بومی و محلی هستیم .
وی گفت: تدوین این گنجینه گرانبها نیازمند مطالعات میدانی گسترده ای برای کسب اطلاعات دقیق و لازم از آداب و رسوم مناطق مختلف کشور و نیز همکاری با استادان و اصحاب فرهنگ و هنر و قلم و اندیشه می باشد .
کلهر افزود: در خصوص حضور تیم کشتی شال، ترکمن و ساحلی یا لوچو و نیز کمانگیری روی اسب کشورمان رایزنی هایی با دفتر فرهنگی یونسکو انجام شده که پس از ثبت ملی آنها در داخل کشور، می توانیم برای حضور در میادین بین المللی اقدامات لازم را انجام دهیم .
وی با اشاره به انتصاب جعفری (رییس فدراسیون) به عنوان نایب رییس انجمن جهانی بازی های بومی و محلی گفت: این انتصاب فرصت خوبی برای معرفی و ثبت بازی های بومی و محلی ایرانی می باشد که در همین ارتباط از پایان نامه های دانشجویی در این حوزه نیز حمایت به عمل می آوریم .
کلهر افزود: در داخل کشور نیز تاکنون ۱۵تا ۲۰بازی محلی و از جمله لی لی،هفت سنگ و الک دولک را قانونمند کرده ایم تا زمینه های ثبت جهانی آن ها را فراهم آوریم .

بازی های بومی محلی استان گیلان

پیت بازی

پیت بازی یک بازی پسرانه است و وسایل آن از پیت و پیت چو تشکیل می شود.

«پیت چو pitĉau» چوبی است به ضخامت 1 تا 4 سانتیمتر و به طول 50 تا 70 سانتیمتر که کاملاً صاف و پوست کنده و خوش دست است. پیت «pit» چوبی است به قطر 1 تا 3 سانتیمتر به طول یک وجب، صاف و پوست کنده و خوش دست، دو سر پیت بایستی به طور اُریب نسبت به طول با راس قلم شده باشد.

جهت قلم ها بایستی در جهت متضاد هم باشند تا وقتی که روی زمین افتاده است با زدن ضربه «پیت چو» به آسانی به هوا بپرد. مکان بازی زمین صاف و بدون علف که معمولاً داخل حیاط یا محل بازی کودکان و نوجوانان محل می باشد. تعداد شرکت کنندگان حداقل دو نفر و حداکثر تا شش نفر هم می رسد و ترتیب شروع بازی نفر اولی الی آخر به شرح زیر است:

بازیکنان یک یک پیت را در دست چپ و پیت چو را در دست راست می گیرند. بازیکن پیت را اندکی به هوا پرتاب می کند و در هوا با پیت چو به آن ضربه می زند و تعداد ضربات زده شده را هممی شمارد. این عمل تا افتادن پیت به زمین ادامه می یابد. و این کار گلا گلا خوانده می شود. بازیکن وقتی پیت و پیت چو را در دست می گیرد می گوید گلا- گلاچن گلا؟ ناظرین به صحنه و تمسخر می گویند: هیچ- یک- دور بسه گلا. بازیکن ضربات را می زند و همراه دیگران می شمارد ده نفر اول کسی است که بیشترین ضربه را زده است پس از تعیین شدن نفر اول و دوم و سوم و الی آخر محل بازی تعیین می شود. دو خط موازی روی زمین کشیده می شود و این خط ها با داس یا تکه ای سنگ یا سفال و یا  ذغال و گچ رسم می شوند. فاصله دو خط موازی از هم از 4 متر تا 8 متر است. یکی از خط ها نقطه شروع بازی و خط دیگر محوطه ادامه بازی است که بایستی نسبتاً باز باشد. نفر اول در نقطه شروع می ایستد و پیت را به آن سوی خط مقابلش پرت می کند. افتادن پیت به این سوی خط و یا مماس با خط به مقوله سوختن بازیکن است و نوبت به دیگری می رسد.

پس از پرتاب پیت و استقرارش روی زمین بازیکن پیت چو را نیز پرت می کند تا به پیت اصابت کند که در صورت عدم اصابت سوخته است. در صورت اصابت نیز پیت چو را بر می دارد. و با نوک آن به آرامی ضربه ای به یکی از دو سر پیت می زند تا از روی زمین به هوا بلند شود و در همین لحظه با پیت چو ضربه ای محکم به پیت معلق در هوا می زند و آن را به جلو می راند. ضربه زدن به پیت و پراندن آن از زمین و نیز ضربه به محله بعدی و جلو راندن آن جمعاً سه بار تکرار می شود. آخرین نقطه ای که پیت سقوط می کند به عنوان مبدأ حساب می شود و از آنجا به طول پیت چو شروع به اندازه گیری مسافت طی شده تا اولین نقطه شروع بازی و مشخصاً اولین خط از دو خط موازی می کند.

عدد حاصله نتیجه بازی بازیکن، اعلام می شود و همگان نیز شاهد و ناظر بازی و حافظ شماره های اعلام شده هستند. پس از نفر اول دیگران به ترتیب نوبت بازی را ادامه می دهند. میزان مسافت طی شده پیت بر اساس طول پیت چو در ابتدای بازی تعیین می شود و معمولاً مضربی از پنجاه است، مثلاً ئی پنجا- دو پنجا- سه پنجا، هر کس حد نصاب اعلام شده را در نوبت های خودش طی کند به عنوان برنده اول شناخته شده و کناری می ایستد و دیگران به بازی ادامه می دهند. آخرین نفر که توفیق رسیدن به عدد تعیین شده را نداشته بازنده نهایی محسوب می شود.

مجازات بازنده زو «zu» کشیدن است و در صورت کم آوردن نفس، کولی دادن است. نفر اول برنده در حضور همگان در محوطه بازی گلا گلا می زند یعنی ضربه زدن به پیت در هوا بوسیله پیت چو و شمارش ضربات زده شده تا لحظه سقوط پیت به زمین . فرض کنیم نفر اول سه ضربه زده است برنده پیت را به هوا پرت می کند و با پیت ضربه ای محکم به قسمت جلو آن می زند ضربه دوم و سوم را نیز در نقطه فرود ضربه اول و ضربه دوم به پیت می زند . از محل اولین ضربه تا نقطه ی فرود ضربه سوم مسافتی است که بازنده، باید این مسافت را یک نفس زو بکشد، هر جا که نفس بازنده کم آمد از آنجا به برنده کولی می دهد تا مسافت کامل پرش پیت در سه ضربه طی شود.

(مجله گیله وا، شماره 65، صفحه 51)

مورغانه جنگ

اشاره «مورغانه جنگ» در میان همه ی طبقات اجتماعی و گروههای سنی و جنسی، از گذشته های دور تا امروز در گیلان رایج بوده است و پُر طرفدارترین تفریح و سرگرمی در روزهای عید نوروز. از لوازم ضروری و مبرم پذیرایی در دید و بازدیدهای نوروزی، «رنگ بزه مورغانهrang beze murgâna(= تخم مرغ رنگ شده)» بوده است و می باشد. افراد کاملاً حرفهای در بازی «مورغانه جنگ»، از تخم های دست ساز استفاده  می کنند که ساخت و ویژگی تخم موردنظر، از دید حریفان غیر حرفه ای مخفی می ماند. برای استحکام و ضخامت پوسته این تخم، سوراخی در یکی از دو سر آن ایجاد نموده و محتوی داخل آن را خارج می کنند و به جای آن، در داخل پوسته تهی شده،  «وینجه vinga(=سقز)» می ریزند و تخم را روی پلوی در حال پختن «داخل دیگ» می گذارند. تا سقز با گرمای پلو به دیواره های داخلی پوسته بچسبد. پس از آن، به منفذ و سوراخ تخم مرغ (بست bast) می زنند و تخم را رنگ می کنند. به چنین تخم مرغی در بازی «مورغانه جنگ»، «رخته rexta» می گویند. بازیگران در تدارک تخم مرغ برای جنگ در صدد تهیه ی تخم «دو زردنی duzardani(= دو زرده)» بر می آیند که استحکام و ضخامت پوسته ی تخم دو زردینه، بیشتر از تخم های معمولی است. تخم مرغ دو زردینه، به وسیله ی برجستگی کوچکی در بین دو زردینه آن ایجاد می شود قابل تشخیص و شناسایی است. بازیگر مورغانه جنگ، حریف خود را با گفتن اصطلاح « بیج بیجbij-bij»، به بازی دعوت می کند. مانند دست زدن در جلوی حریف برای به مبارزه طلبیدن او در کشتی گیله مردی، حریف انتخابی نیز در صورت تمایل، با تکرار همان اصطلاح اعلام آمادگی می کند. آنگاه پیش از هر چیز در اجراء بازی، مشخص می کنند که به گونه معمول بازی را آغاز می کنند یا «بی گاز= bigâz» یعنی طرفین بازی مجاز به آزمایش کارآیی و مقاومت پوسته تخم مرغ همدیگر باشند یا نه. محک و روش تشخیص مقاومت تخم مرغ حریف به وسیله ی زدن آرام دو سر آن تخم به دندان های پیشین عملی می گردد. به سر تیز تخم در گیلکی، « سره sarsa» و « سره sarra» گفته می شود و به ته آن «تا ta» یا «کونه kuna» . بازیگران در انجام بازی، با توجه به جنس دو سر تخم مرغ خود یا برعکس جنس تخم مرغ حریف، شرایط و دور بازی را تعیین می کنند (سره به سره sarra- ba- sarra) سر تخم به سر تخم) یا «سره به کونه sarra ba kuna(= سر تخم به ته تخم)، یا هر دو سر به هم و یا یک سر به دو سر. یکی از بازیگران در انجام بازی، با توافق هم یا به  ناچار و یا برای ارفاق می نشیند (= نیشینه niŝhine). یعنی تخم مرغ را در مُشت می گیرد و برای انجام بازی (ضربه زدن حریف) قدری از سر یا ته تخم مرغ بسته به شرایط بازی از میان شکل حلقوی انگشتان شصت و سبابه خود نمایان می کند. حریف مقابل، می کوشد در شرایط و موقعیت ضربه زدن قرار گیرد زیرا کارآیی و بازده ی تخم مرغ در شرایط ضربه زدن بیش تر است. نتیجه ی بازی در ترک برداشتن پوسته ی یکی از تخم مرغ ها با توجه به شرایط و دور بازی (یک سر یا دو سر بودن) مشخص می شود. آن تخمی که در جریان بازی ترک برداشت، باخته است و در صورت به بازی گرفتن دو سر تخم در بازی، تخمی که هر دو سر یا یک سر از آن سالم مانده برنده ی بازی ست معمولاً تخم ترک برداشته و به اعتباری شکست خورده، به حریف مقابل می رسد.

مردم معتقدند: «مرغی که با تخم آن بازی شود، از تخم کردن می افتد.» در اعتقاد و باور عامه، تخم شکسته شده در جنگ، حرام است و بدین جهت هیچ گاه، آن را به نو عروس یا زنی که احتمال بارداری او می رود، نمی خورانند. در باور و اعتقادی که از مردم گیلان آمده است: شخصی نزد پیامبر رفت و پیامبر در جریان گفتگو به او گفت: «تخم حرام»! مرد ناراحت و مغموم به خانه و نزد مادرش برگشت و به مادر پرخاش نمود که پیامبر چنین فرمود و تو مرا سر شکسته کردی؟ مادر، ناراحت گردید و نزد پیامبر رفت و به پیامبر گفت: چرا به پسرش چنین گفته، با وجودی که خطایی از او سر نزده است؟ پیامبر به دلداری زن پرداخت و به او گفت: منظورش از «تخم حرام» حرامزادگی نبوده و منظور، تخمی بوده که پس از «مورغانه جنگ» مصرف شده است!

(مجله گیله وا، شماره 9 و 8، صفحه 11 و 10)

برای آشنایی با بازی های بیشتر در این استان می توانید از صفحه بازی های بومی و محلی استان گیلان در وب سایت همبازی دیدن فرمائید.